کاشت نهال پسته

برای اموزش و یادگیری اصول و روش و نحوه و چگونگی کاشت نهال پسته بهتر است با ما تا اخر این مقاله همراه باشید حتما می دانید که یکی از مهم ترین اقلام صادراتی کشورمان پسته است به همین دلیل افراد رغبت زیادی برای سرمایه گذاری در زمینه کاشت و تولید پسته همچنین فعالیت در زمینه بسته بندی و صادرات آن دارند .

این گونه فعالیت ها شوخی بردار نبوده و بدون آگاهی کافی چندان سودمند نخواهد بود و گاهی حتی نه تنها نفعی عایدتان نمی شود بلکه متضرر نیز می گردید . در این مقاله سعی بر آن است که اطلاعات مهم را در زمینه کاشت و تولید و به طور کلی باغداری پسته به رشته تحریر در آورده تا سهمی هر چند اندک در افزایش آگاهی شما علاقه مندان به کاشت پسته ، داشته باشیم .

پسته چیست ؟

پسته گیاهی است گلدار و دو لپه ای از راسته افرا سانان ؛ دو لپه ای بودن پسته که به سادگی از تقسیم شدن مغز آن به دو قسمت مجزا قابل تشخیص است ؛ افرا سانان دسته ای از گیاهان گلدار هستند که مرکبات و انبه را هم شامل می شوند .

درخت پسته از قدیم الأیام در مناطق مختلف کشور کاشته و پرورش داده می شد ؛ جنگل های گونه وحشی این گیاه هم اکنون در شمال شرق ایران و در مرزهای ایران و افغانستان و ترکمنستان واقع شده است . قدمت پسته در ایران بیش 4000 سال پیش بوده و از همان زمان نیز انسان ها به کاشت و تولید آن روی آورده اند .

طول یک درخت پسته بالغ می تواند به ده متر برسد و سالیانه تا 50 کیلوگرم ثمر بدهد .

از مشخصات بارز درخت پسته ، دو پایه بودن آن است یعنی گل های نر و ماده بر روی یک درخت نمی روید و در دو درخت (پایه) مجزا از یکدیگر می رویند و به همین منظور نیاز به گرده افشانی توسط حشرات و بادهای بهاره دارد .

تشخیص جنسیت در درخت پسته به این طریق است : با دقت در خوشه های دو درخت پسته متوجه تفاوتی خواهید شد ؛ در خوشه درخت ماده ، گل ها با فاصله از یکدیگر می رویند اما خوشه درخت نر دارای شکوفه های بیشتر ، متراکم و فشرده است

برگ های درخت پسته خود از 5 یا 7 برگچه تشکیل شده اند و ریشه آن بیشتر رشد طولی دارد و معمولاً تا عمق 2 متری نفوذ خواهد کرد .

 

خواستگاه پسته و میزان تولید پسته در جهان

پسته گیاهی است متعلق به آسیای میانه و خاورمیانه ؛ نواحی غربی کشور افغانستان و کشورهای ایران ، سوریه و ترکمنستان مستعد برای رشد این درخت است ولی امروزه در سراسر جهان و در مناطقی که از نظر شرایط آب و هوایی مساعد است به کاشت و تولید پسته می پردازند تا جایی که در سال 2020 میلادی کشور ایالات متحده آمریکا با تولید 474 هزار تن پسته در جایگاه نخست قرار گرفت و پس از آن کشور ترکیه مقام دوم را به خود اختصاص داد ایران نیز با تولید سالیانه 190 هزار تن پسته در رده سوم جهانی قرار داشت .

اکنون دو کشور ایران و ایالات متحده آمریکا ، ابر تولید کننده و صادر کننده جهانی پسته محسوب می شوند . در سده 20 میلادی یک دانشمند و پژوهشگر گیاه شناس آمریکایی با نام ویلیام وایتهوس وارد ایران شد تا تحقیقاتی را در زمینه کاشت درخت پسته و جمع آوری انواع دانه های پسته به عمل آورد ؛ او پس از سه سال تحقیقات متمادی در ایران توانست یک کیسه ده کیلویی از بذرهای مختلف پسته را جمع آوری کرده و برای تحقیق و آزمایش به کشور خویش بازگشت ؛ پس از گذشت چند سال متوجه شد که تنها یک رقم از آن چندین رقم ، با خاک آن منطقه سازگاری داشته و عمل می آید .

او نام کرمان را بر این رقم نهاد و از آن پس کشت پسته در آمریکا نیز رواج فراوان یافت ؛ با پیشرفت روز افزون علم و فناوری و مهندسی بافت ، بعدها با پیوند زدن این گونه به پایه های قوی تر ، آن را قوی تر ساختند منتها علی رغم این که پسته ای که در آمریکا کشت می شود با پسته ایران دارای یک نژاد است ولی طعم و عطر پسته ایرانی بی بدیل است به این علت که در سال های طولانی که این نژاد در آمریکا کاشت و تولید می شود با تغییر خاک و آب و هوای منطقه کم کم طعم و عطر آن تغییر یافته است این مسأله مورد تأیید تجار اروپایی پسته نیز قرار گرفته است .

در سال های اخیر ، تولید پسته در ایران با افت 7 درصدی مواجه شده که این ضعف ، موجب قدرت یافتن شرکت های آمریکایی که در زمینه تولید و صادرات پسته فعالیت می کنند شده است نهال پسته پیوندی را از یشیل نهال بخواهید .

افت تولید پسته در ایران دلایل مختلفی دارد که از جمله مهم ترین آن ها می توان به تحریم های اقتصادی اشاره کرد ؛ تغییرات آب و هوایی و اقلیمی ، ضعف در مدیریت اقتصادی ، مشکلات کم آبی و بی آبی از سری مشکلات دیگری است که ایران را در زمینه تولید با مشکل مواجه ساخته است .

رکورد بیشترین مصرف کننده پسته جهان هم تعلق می گیرد به کشور اسرائیل که بیشترین مصرف سرانه پسته را دارد .

میانگین تولید سالیانه پسته در ایران 500 تن می باشد که متأسفانه تنها 10 % از آن به مصرف داخلی می رسد و ما بقی به کشورهای دیگر صادر می شود ؛ افزایش قیمت پسته در ایران و کاهش قدرت خرید ، افراد را از بهره مندی از فواید این میوه لذیذ محروم ساخته است .

مهم ترین مراکز تولید پسته در کشور ایران شهرستان های ، دامغان ، رفسنجان ، سیرجان ، زرند ، انار ، خلیل آباد ، مه ولات ، ابرکوه می باشند ؛ این به آن معنا نیست که که پسته در شهرهای دیگر کشت نشود ولی شهرستان های نام برده شده جزو برجسته ترین مناطق دارای باغ پسته هستند .

از عواملی که تولید و صادرات پسته ایران را در جهان با مشکل مواجه ساخته است استفاده بیش از حد از انواع سموم در باغات پسته ایران است ؛ اتحادیه اروپا و همچنین سازمان بهداشت جهانی سلسله مراتب و قوانین سخت گیرانه ای در این باب دارند .

دلیل دیگر این که کشور ایالات متحده آمریکا پسته را به صورت مکانیزه تولید می کند و با این اوصاف سالیانه قادر بر تولید سه تن پسته در هر هکتار است که این رقم سه برابر تولید پسته در ایران محسوب می گردد .

کاشت و تکثیر نهال پسته

پسته هم مانند دیگر گیاهان به دو روش قابل کاشت و تکثیر است .

کاشت بذر پسته :

روش اول روش کاشت بذر پسته می باشد می توانید بذر پسته را ابتدا در گلدان بکارید به این منظور منتظر فرا رسیدن فصل بهار باشید ؛ در فصل بهار کیسه های پلاستیکی سیاه رنگ و نسبتاً ضخیم تهیه کنید و داخل آن را با خاک مناسب که مخلوطی از کود گاوی ، کود زراعی و ماسه را شامل می شود پر نمایید و سپس بذرهای پسته ای را که از پیش در آب خیسانده اید در عمق 3 سانتی متری خاک دفن کنید و آبیاری و نگهداری لازم را به عمل آورید تا جوانه زده و رشد نماید .

می توانید بذر پسته را مستقیماً در زمین هم بکارید ؛ در این روش هم نیاز است که از پیش بذر پسته را به مدت 48 ساعت در آب بخیسانید سپس آن ها را از آب درآورده و درون پارچه ای مرطوب بپیچانید ، پارچه را در درون کیسه قرار داده تا رطوبتش حفظ شود و در دمای بین 20 تا 30 درجه سانتی گراد به مدت 5 روز نگه دارید تا جوانه بزنند حال برای کاشت بذرهای جوانه زده پسته لازم است زمین را به عمق 2 الی 5 برابر اندازه خود بذر ، حفر نموده و اگر خاک زمین سنگین است برای افزایش تهویه خاک می توانید درون هر حفره را با کمی ماسه پوشش دهید .

کاشت نهال پسته :

روش دوم ، روش استفاده از نهال آماده پسته پیوندی موجود در بازار است که دردسرهای روش پیش گفته را نداشته و تنها پیش از تهیه نهال پسته می بایست به حفر گودال ها به تعداد لازم مبادرت نمایید . در این روش می توانید در وقت و هزینه صرفه جویی لازم را به عمل آورید به خصوص این که با وجود نهال پسته پیوندی پایه رویشی کشت بافت در انواع و ارقام مختلف ، به سرعت و پس از گذشت مدت یک سال از کاشت نهال ، شاهد میوه دهی آن خواهید بود .

در نظر داشته باشید که بهتر است در نواحی گرمسیر نهال پسته را در فصل پاییز و در مناطق سردسیر در اواخر زمستان و اوایل بهار بکارید .نهال پسته پیوند شده را از یشیل نهال بخواهید

اگر از روش کاشت نهال آماده استفاده می کنید نهال پسته نر را به نسبت 1 به 15 با نهال پسته ماده (1 نهال نر 14 نهال ماده) خریداری نموده و در زمین بکارید .

ارقام نهال پسته

در ایران پسته بیش از 90 رقم مختلف دارد از این 90 رقم تعدادی تجاری محسوب شده و به صورت انبوه کشت می شوند و برخی دیگر هم پراکنده و صرفا برای مصرف داخلی یا حتی مصرف شخصی می باشند .

نهال پسته هیبریدی پایه رویشی :

این رقم تجاری ، پسته پایه رویشی کشت بافت بوده و یک سال بعد از کاشت محصول می دهد ؛ از آن جا که پسته ، گیاه مناطق گرم و خشک است در این نهال ویژگی مقاومت به سرما تقویت و پرورش داده شده است که در صورت افت دما به درخت صدمه ای وارد نشود ؛ نهال پسته هیبریدی پایه رویشی نسبت به بی آبی و آفات و بیماری ها مقاومت زیادی دارد . عمر مفید اقتصادی بالایی داشته و دارای ریشه های پر است .

نهال پسته فندقی پایه رویشی :

از سال اول کاشت شاهد به ثمر نشستن این رقم خواهید بود ؛ از مهم ترین ویژگی های نهال پسته فندقی پایه رویشی کشت بافت می بایست به دیرگل ، زودبازده ، زودرس ، مقاوم به بی آبی و سرما ، پربار و مقاوم به آفات و بیماری بودن آن شاره کرد .

به رقم پسته فندقی پسته اوحدی هم می گویند ؛ این نام گذاری بی دلیل نیست چرا که در سال 1320 الی 1330 هجری شمسی در روستایی به نام فتح آباد واقع در رفسنجان ، شخصی به نام مهدی اوحدی این نوع را کشف و شناسایی کرد و به کشت انبوه آن پرداخته است . این نوع از ارقام برجسته پسته صادراتی است و به دلیل ظاهر نسبتاً کروی که دارد به آن پسته فندقی نیز گفته می شود .

نهال پسته دامغان پایه رویشی :

این رقم پسته سردسیر بوده و مقاومت بالایی نسب به هوای سرد از خود نشان می دهد . عمر مفید اقتصادی بالا و ریشه های پر ، از خصوصیات بارز آن است ؛ همین طور دیرگل ، زودبازده و زودرس می باشد .

نهال پسته پیوندی پایه رویشی UCB1 : دارای ریشه های پر ، مقاوم به سرما و بی آبی همچنین در برابر بیماری ها و آفات مقاومت خاصی نشان می دهد ، زودرس ، زودبازده و دیرگل است .

نهال پسته اکبری پایه رویشی :

ویژگی های برجسته این رقم عبارتند از : دیرگل ، زودبازده ، زودرس ، پربار ، مقاوم به سرما و آفت به خصوص پسیل .

نهال پسته خنجری پایه رویشی  :

ظاهر این رقم پسته مانند یک خنجر کشیده و خمیده است به همین علت آن را پسته خنجری نام نهاده اند .

نهال پسته کله قوچی پایه رویشی :

که به این رقم پسته حاج شریفی هم می گویند ؛ این نام برگرفته از نام شخصی به نام حاج علی شریفی است که برای اولین بار تفاوت این رقم را با سایر ارقام از یکدیگر تمیز داده و به یک رقم مجزای تجاری تبدیل کرد . این رقم در سراسر کشور کاشته می شود اما خواستگاه اصلی آن دهنو استان کرمان است .

نهال پسته احمدآقایی پایه رویشی  :

شخصی به نام احمد آقا فروتن این رقم را برای اولین بار کشف و شناسایی نمود و از آن پس این رقم با نام کاشف آن اشتهار یافت و علی رغم این که دارای قدمت زیادی نیست رواج فراوان یافته ؛ درون این نوع پسته بادامی طور است ولی ظاهر و قسمت بیرونی آن مشابه رقم پسته کله قوچی می باشد .

ارقام فوق ، از ارقام مهم و سرشناس تجاری پسته محسوب می شوند .

خاک و زمین مناسب برای کاشت نهال پسته

برای کاشت نهال پسته پیوندی نیاز ويژه به زمینی با خاک سبک دارید ؛ خاک های سبکی مانند خاک رسی و ماسه ای برای احداث باغ پسته مناسب است شاید پسته در خاک سنگین رشد کرده و میوه دهد اما محصول آن از نظر کیفیت و کمیت با محصول درختی که در خاک سبک رشد کرده قابل قیاس نخواهد بود .

اندازه گودال هایی که برای کاشت نهال پسته در زمین حفر می نمایید بستگی مستقیم به نوع خاک شما دارد ؛ اگر خاک ، سنگین و نامرغوب است عمق گودال باید تا 5/1 متر و قطر آن از نیم متر تا یک متر برسد ولی اگر خاک ، سبک و مرغوب است می توانید گودال هایی با عمق 60 سانتی متر و قطر 40 سانتی متر حفر کنید .

آب و هوای مناسب برای کاشت نهال پسته

پسته غالباً گیاه مناطق گرمسیر است و آب و هوای گرم و خشک را می طلبد ؛ وقتی می گوییم آب و هوای گرم و خشک ناخودآگاه مناطق کویری چون کرمان و یزد به ذهنمان می آید ؛ آب و هوای مناطق کویری در طول روز گرم و شب هنگام سرد و حتی گاهی منجر به یخبندان می گردد با این اوصاف درخت پسته مقاومت بسیار بالایی نسبت گرما و سرما دارد و لازم است بدانید درخت پسته می تواند دمایی بین 10- الی 48 + درجه سانتی گراد را به خوبی تحمل کند .

پسته در سراسر کشور و در تمام شرایط آب و هوایی موجود در ایران رشد کرده و محصول هم می دهد ؛ حتی در شمال غرب کشور که می توان گفت سردترین آب و هوای ایران را دارد درخت پسته رشد می کند اما آن چنان محصولی که بتوان نام تجارت بر آن نهاد و از دید کسب درآمد به آن نگریست را تولید نمی کند چرا که آب و هوای سرد یا مرطوب موجب کاهش رشد و کاهش تولید محصول درخت پسته می گردد .

عاملی که می توان گفت درخت پسته نسبت به آن حساسیت خاصی دارد میزان رطوبت است ؛ رطوبت زیاد موجب پوسیدگی درخت پسته شده و درخت را به بیماری صمغ مبتلا می سازد .

فاصله مناسب کاشت نهال پسته

درخت پسته از آن دسته درختانی است که از ناحیه تاج رشد بسیاری دارد و ارتفاع آن به 10 متر هم خواهد رسید پس برای پیشگیری از بروز مشکلاتی نظیر در هم پیچیدگی ریشه ها به یکدیگر ، تنیده شدن شاخه ها در هم و  ریزش برگ ها ، ضعیف شدن برخی از درختان به دلیل پیشگیری برخی دیگر در جذب مواد مغذی از خاک ، عدم جریان کافی هوا و تأثیر آن بر شیوع آفات و بیماری ها و از این قبیل مشکلات ، بهتر است فاصله استانداردی بین نهال ها رعایت گردد ؛ ردیف هایی با فاصله 6 تا 7 متر را در نظر گرفته و در هر ردیف نهال پسته را با فاصله 3 – 4 متری از هم بکارید ؛ در بادی امر این فواصل شاید زیاد به نظر برسد اما پس از گذشت چند سال و تبدیل شدن نهال ها به درخت خواهید دید که فواصل کاملاً استاندارد و به اندازه است .

 

 

کود دهی نهال پسته

درخت پسته در طول هر سال دو مرتبه به کود دهی نیاز دارد ؛ کود مورد نظر را در فواصل 30 سانتی متری از هر درخت در زیر خاک مدفون نمایید . بهتر است در فصل پاییز و زمستان از کودهای گاوی و گوسفندی استفاده کنید منتها این کودها باید پوسیده باشد ؛ می توان در مناطقی که دارای خاک و آب شور هستند از کودهای شیمیایی حاوی ازت برای بالا بردن تعداد جوانه ها اعم از زایشی و رویشی استفاده کرد .

نکته : در صورت تمایل به استفاده از کود و سم برای تولید محصولات سالم و پربار حتماً با متخصصین امر مشورت نموده و با نظر ایشان نوع و  میزان آن را تعیین کنید .

هرس نهال و درخت پسته

در کل درخت پسته را می توان به دو روش هرس نمود :

هرس فرم نهال پسته :

در این شیوه شاخه های اضافه و ضعیف که قابلیت باردهی ضعیف تری دارند هرس می گردند . از آن جا که درخت پسته رشد سریعی نداشته و به عبارتی کند رشد می کند هرس فرم موجب افزایش روند رشد آن می گردد . سربرداری از نهال و درخت پسته موجب مستحکم شدن ساختمان درخت می شود و بیش از پیش آن را در برابر بادها و طوفان ها مقاوم می سازد همچنین وزن محصول پربار را تاب می آورد .

هرس فرم را در فصل زمستان و زمانی که گیاه در خواب زمستانی به سر می برد انجام دهید و اولین هرس فرم را برای حذف پاجوش ها انجام دهید پس از آن شاخه هایی که رشد نداشته و رشدشان متوقف شده است را هرس کنید ؛ نهال پسته تازه کاشت را در اولین هرس فرم از ارتفاع یک متری سربرداری نمایید .

در قسمت فوقانی و تحتانی پیوندک هر چه پاجوش و تنه جوش وجود دارد باید هرس نمایید .

دومین مرتبه هرس ، باید در اواخر فصل بهار (خرداد ماه) انجام شود این نوع هرس ، هرس جامی مرکز باز است که در قسمت بعد توضیح کامل آن را ارائه داده ایم .

هرس جامی درخت پسته :

در هرس نوع جامی هم شکل کلی درخت پسته را به حالت یک جام درمی آوریم به طوری که در قسمت پایین باریک و هرچه به سمت بالا می رویم پهن تر می شود . هرس جام برای درخت پسته ای که در آمریکا کاشته شده و به صورت مکانیزه بهره برداری می شود بسیار مناسب است .

هرس کردن نهال و درخت پسته را کاملاً جدی گرفته و نسبت به آن اهتمام ورزید چرا که یک هرس اصولی و صحیح هم روند رشد درخت را سرعت می بخشد و هم میزان محصول سالیانه را چند برابر می نماید .

بلوغ نهال پسته

در حالت طبیعی و پس از کاشت بذر پسته در زمین ، حدود 5 سال طول می کشد تا نهال پسته رشد کرده ، بالغ شود و محصول دهد . درخت پسته از دسته درختان با عمر طولانی محسوب می شود . یک درخت پسته می تواند به مدت سه قرن (300 سال) عمر کند و البته که عمر اقتصادی و مفید یک درخت پسته بسیار کمتر از این میزان است . پس از آن در 20 سالگی عمر مفید اقتصادی درخت پسته شروع شده و به بیشترین میزان تولید محصول می رسد .

آبیاری نهال پسته

پسته گیاه نواحی گرم و خشک است این خود گویای مقاومت این درخت در مقابل کم آبی و بی آبی است همچنین این خصیصه و مقاومت در نهال پسته پیوندی پایه رویشی کشت بافت کاملاً تقویت شده و چند برابر گشته است . بر این مبنا درخت پسته در فصل سرد به دلیل بارش برف و باران نیازی به آبیاری ندارد ولی در فصل گرم باید حداقل هر 14 روز یک بار درخت پسته را آبیاری نمایید .

نگهداری و آفات و بیماری های نهال و درخت پسته

پسیل :

اگر در زمینه تولید پسته فعالیت می نمایید حتما تا به حال نام پسیل را شنیده اید ؛ پسیل حشره ای است به رنگ زرد که گویا تهدید بزرگی برای درخت پسته به شمار می آید ؛ این حشره موجب ایجاد شکرک در پای درخت می گردد .

کنه درخت پسته :

نوعی حشره وجود دارد که با چشم غیرمسلح دیده نمی شود پس از حمله به درخت پسته برگ های آن به رنگ سبزه تیره می گراید و با وخامت اوضاع برگ ها حالت چرمی به خود می گیرند . این نوع کنه درخت پسته نام دارد .

شپشک درخت پسته :

با آلوده شدن درخت پسته به شپشک برگ ها و محصولات آن را مورد حمله قرار داده و به راحتی قابل مشاهده هستند . شپشک مغز پسته ها را خالی کرده و آن ها پوک می گرداند .

خواص پسته

پسته خواص بی شماری دارد و متأسفانه شاید به همین علت است که قیمت نسبتاً بالایی هم دارد ؛ پسته سرشار از مواد معدنی به خصوص آهن است که در تولید گلبول های قرمز بدن نقش مهمی ایفاء می کند همچنین برای سلامت پوست بسیار مفید است .

پسته حاوی کالری بالا می باشد لذا مصرف چند دانه پسته می تواند جای یک میان وعده را برای شما پر کند .

چربی های موجود در پسته کاملاً مفید بوده و باعث از بین بردن چربی های مضر و کاهش کلسترول خون می شود و از این طریق به سلامت قلب و عروق کمک شایانی می نماید .

مصرف پسته به سلامت چشم کمک کرده ، از ابتلاء به پیری چشم و آب مروارید جلوگیری به عمل می آورد . چرا که به دلیل وجود چربی مفید موجب جذب بهتر کاروتنوئیدها می شود و خود نیز حاوی مقادیری از دو کاروتنوئید مهم به نام های لوتئین و زیگزانتین است . (کاروتنوئید رنگیزه چشم است در قسمت عدسی که موجب شکل گیری تصویر و در نتیجه دیدن اجسام می گردد .)

از آن جا که پسته حاوی پروتئین بالایی است مصرف چند حبه آن در میان وعده می تواند موجب سیری گردد و از ریزه خواری های روزانه جلوگیری می کند همچنین به دلیل وجود مقادیر بالایی از ویتامین ها و مواد معدنی نیاز بدن را تأمین می نماید .

این آجیل لذیذ دارای مقادیری از اسیدآمینه است که به بهبود عملکرد جنسی آقایان کمک می نماید این اسیدآمینه آرژنین نام دارد که موجب حفظ انعطاف شریان ها می گردد و جریان خون را از حالت کند درآورده و افزایش می دهد .

مصارف پسته

پسته را پس از چیدن از درخت به صورت خام می توان مصرف کرد که طعم فوق العاده لذیذی دارد .

از عمده مصارف پسته ، استفاده آن در آجیل و خشکبار است و به ضرس قاطع می توان گفت طرفداران پسته آجیلی و بو داده نمکی بسیار بیش تر از حالت خام آن است .

علاوه بر دو مورد فوق از خود پسته ، خلال پسته و پودر پسته در قنادی ها و کافی شاپ ها برای تهیه و تزئین انواع دسر استفاده فراوان می شود .
برای خرید نهال پسته و استعلام قیمت فروش نهال پسته با کارشناسان نهالستان یشیل نهال تماس بگیرید